Rizal-Module-2 Pagkabata: Karaniwan o Naiiba?

Mga Tanong:
1. Ilang kwento tungkol sa pagkabata ni Rizal ang iyo nang narinig o nabasa?
Sa karamihan ba sa mga ito’y ipinakikitang si Rizal ay ibang-iba mula noong siya ay bata pa?
2. Ang pagkabayani ba ng isang tao ay dapat masimulan na sa kamusmusan niya?
3. Ibig bang sabihi’y wala nang pag-asang maging bayani ang mga batang baluktot?

Pambungad: MAY ANIM NA KUWENTONG MADALAS NA NAISASAMA KAPAG PINAG-AARALAN ANG PAGKABATA NI RIZAL.

Hindi naman nakabatay sa mga dokumentong pangkasaysayan ang bawat isa sa mga ito, ngunit hindi rin naman sila napapatunayang haka-haka o kaya’y inimbento lamang. May mahalagang mga aral ang bawat isa, na maaaring talakayin di man mapatunayang ang kuwento mismo ay totoo. Ang anim na kuwento ay narito…

A. Gamu-gamo at ang Lampara
Binabasahan ng kanyang ina ang batang si Pepe Rizal ng mga kwento mula sa aklat na Kaibigan ng mga Bata, at ang binabasa noon ay ang tungkol sa batang gamu-gamo na naakit sa ganda ng poy sa lampara at lumipad nang masyadong malapit sa maliwanag na apoy. Nagbabala sa anak ang inang gamu-gamo na huwag itong lalapit nang gaano sa napakainit na apoy ngunit hindi siya sinunod nito, hanggang sa madrang sa apoy ang kanyang munting mga pakpak at sa pagliyab ng mga ito, siya aynasunog rin at tuluyang namatay. Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.

B. Mga Tsinelas sa Ilog
Minsa’y naglalakbay si Pepe at bumabaybay sa Ilog Pasig ang sinssakyan niyang malaking bangka. Bigla na lamang nahulog sa tubig ang isa sa suot niyang mga tsinelas at mabilis na tinangay ng agos papalayo sa sasakyan. Sa halip na umiyak at ipakuha ang nahulog na tsinelas sa mga kasama niya sa bangka, kinuha niya ang isa pang tsinelas mula sa kanyang paa, at ihinagis ito upang makaabot sa kaparis na unang nahulog. Tinsnong siya ng mga nakakita kung bakit niya ginawa iyon. Paliwanag niya: Kung may makapulot ng iisang tsinelas na nahulog niya ay di ito mapapakinabangan dahil wala itong kaparis. Wala na ring silbi ang iisang tsinelas na naiwan sa kanya. Kaya napinagsama ang dalawa para may pakinabang sa makakapulot sa kanilang dalawa, sinuman siya. Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.

C. Tula Ukol sa Wika
May patimpalak noon sa Calamba sa mga mag-aaral na makasusulat ng pinaka-magandang tula sa wikang Tagalog, at lumahok dito ang batang si Pepe Rizal na sisiyam na taong gulang pa lamang noon. Nagwagi ng unang gantimpala ang tula niyang Sa Aking mga Kababata na nagtataglay ng mga linyang “Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika ay masahol pa sa hayop o malandang isda.” Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.

D. Sariling mga Pigurin
Minsa’y naglalaro ng clay ang batang si Pepe, at naghuhubog siya ng mga maliliit na monumento o pigurin. Napansin nilang ang binubuo niya’y sarili niyang maliliit na monumento, at kinagalitan nila ang ipinagpalagay na kayabangan lamang niya. Sumagot siya’t nagsabing sa hinaharap magkakaroon siya ng napakasaming monumento, isang pahayag na nagkatotoo. Ang hindi pa napagkakaisahan ng mga dalubhasa ay kung natsambahan lang niya ito o may kakayahan talaga siyang tumnaw sa hinaharap. Ngayon nga’y may monumento siya sa harap ng munisipyo sa lahat ng bayan sa buong kapuluan. Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.

E. Kalupitan sa Mahal na Ina
Minsa’y pinagbintangan ang ina ni Pepe na kasangkot daw ito sa mga nagbalak at nagsagawa ng pagpatay sa isang kamag-anak. Pinuntahan ng mga guardia civil si Donya Trodora sa bahay nila sa Calamba, at sapilitang pnaglakad nang walang sapin sa paa sa mabatong landas sa malayong distansya ng Calamba hangang sa kapitoyo ng Sta. Cruz, Laguna. Masakit ngunit tiniis ni Pepe ang tagpong iyon. Masakit dahil sa mahal na mahal ni Pepe ang kanyang ina na noo’y ginagawan ng pagmamalupit. At pagkamuhi naman ang kanyang nadama para sa mga opisyal at tauhan ng pamahalaang Kastila na di niya kinakitaan ng dahilan upang igalang. Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.

F. Idolo ng Kanyang Idolo
Ganap ang paghanga ng batang si Pepe Rizal sa kuya niyang si Paciano, at masasabing idolo nga niya ito. Ngunit ang idolo niyang si Kuya Paciano ay may sarili pang idolo. Labis-labis din ang paghangang iniukol ni Paciano Mercado sa isang paring mestiso na namumuno noon sa pagpoprotesta ng mga paring Pilipino sa trato sa kanila ng Simbahang Katoliko na pinamumunuan ng mga obispo at paring Kastila. Segunda-klaseng mga pari raw ang mga paring sa Pilipinas isinilang at nag-aral dahil ang mga Pilipino raw ay Segunda-klaseng mga tao. Bunga ng kanyang mga isinusulat na naggigiit sa pagkakapantay ng lahat ng mga pari anuman ang kulay ng balat, pinag-initan ng mga opisyal na Kastila si Padre Jose Burgos, kura-paroko ng San Pedro Makati. At nang magrebelde ang mga sundalo sa Cavite, idiniin at isinangkot si Padre Burgos at dalawang iba pang paring Pilipino na sina Padre Gomez at Padre Zamora. Kulang-kulang labing-isang taong gulang si Pepe nang patayin sa sakal ng garote ang tatlong paring “Gom-Bur-Za” at pati ang mga Pilipinong malapit sa kanila ay minanmanan at pinag-initan ng awtoridad. Isa rito si Paciano Mercado na kuya ni Pepe, kaya’t bago pumasok sa Ateneo Municipal sa Intramuros, Maynila ay binago ni Pepe ang kanyang apelyido. Sa kauna-unahang pagkakataon ay nagkaroon ng apelyidong “Rizal” sa Calamba, Laguna. Ininda ni Pepe ang ginawang pagparusa ng kamatayan sa mga paring Gom-Bur-Za. Naipaliwanag sa kanya ng kanyang kuya ang dahilan nito at nagpupuyos ang kanyang damdamin sa kawalang-katarungan ng pangyayari. Paglaon, nang matapos niya ang ikalawang nobela niyang El Filibusterismo, iniaalay niya ang nobelang ito sa alaala ng tatlong pari. Karaniwang bata ba siya o sadyang ibang-iba sa ibang bata sa kuwentong ito? Ipaliwanag nang lubusan ang iyong kasagutan.
Bago pinatay si Padre Jose Burgos, mayroon siyang isang katulong at kaibigan na pinagpaliwanagan niya ukol sa kilusan sa loob ng Simbahan para bigyan ng nararapat na pagkilala at kapangyarihan ang mga paring mestiso at katutubo. Binigyan din niya ito ng mga tungkulin sa nasabing kilusan. Nang si Burgos ay mapag-initan ng mga awtoridad ng Simbahan at Pamahalaang kolonyal, pinag-initan din ng mga ito ang nasabing kaibigan at “kanang kamay,” na nagngangalang Paciano Mercado, kuya ni Pepe Mercado. Kaya bago maglakbay patungong Maynila si Pepe, binigyan siya ng isang bagong apelyido para di makilala sa Maynila na kapatid siya ni Paciano. Maluwag pa noon ang patakaran sa mga apelyido. Ang ipinalit ng pangalan ay Rizal, isang lumang katagang Espanyol na may kahulugang “luntian,” at nababagay sa agrikultura na hanapbuhay nila. Ang Mercado o palengke ay mas nababagay sa mga pamilyang nasa komersyo. Noong umpisa, si Pepe lang ang naging Rizal. Paglaon, buong pamilya na ang gumamit ng apelyidong ito.